Je hebt misschien wel eens gehoord dat boeren voor of na een vastgestelde datum bepaalde werkzaamheden uitgevoerd moeten hebben op hun land. Zoals het bemesten, zaaien en oogsten, ongeacht de weersomstandigheden. Dit systeem heet “kalenderlandbouw.” Maar wat is dit precies? Waarom werkt het vaak niet goed? En wat betekent het voor jou als burger? In dit artikel leg ik dat eenvoudig uit.
Kalenderlandbouw betekent dat boeren en tuinders bijvoorbeeld hun gewassen, zoals maïs, op vastgestelde data moeten oogsten, zonder rekening te houden met het weer. De overheid heeft deze regels ingevoerd om ervoor te zorgen dat er minder stikstof in het water terechtkomt. Stikstof is in principe een goede stof maar als er teveel van in het water terecht komt gaan planten in het water ook sneller groeien. Deze planten hebben ook zuurstof nodig om te groeien. Hierdoor is er minder zuurstof voor de vissen over en gaan deze dood.
Een voorbeeld van kalenderlandbouw is dat boeren vóór 1 oktober een speciaal gewas moeten zaaien, het zogenaamde “vanggewas.” Dit vanggewas neemt de stikstof op die in de bodem achterblijft na de oogst. De vastgelegde stikstof komt voor het volgende gewas in weer beschikbaar doordat dit vanggewas ondergewerkt wordt. Dit betekent dat vanggewas geploegd wordt en de vastgelegde stikstof in de grond blijft zodat deze weer als voeding dient voor het volgende gewas. Zo komt er minder stikstof in het grondwater terecht, wat goed is voor het milieu.
Hoewel het idee achter kalenderlandbouw goed lijkt, heeft het enkele grote nadelen. Het weer in Nederland is namelijk vaak onvoorspelbaar. Soms regent het veel en soms blijft het lang droog. Dit zorgt ervoor dat de vaste zaaidata en oogstdagen niet altijd handig zijn.
Stel je voor: het is september en een boer moet zijn maïs oogsten, maar het land is door hevige regenval te nat. Als de boer het land nu betreedt met zijn machines, kan hij de bodem beschadigen. Dit maakt het moeilijker om het jaar erna weer gezonde gewassen te laten groeien. Toch wordt van de boer verwacht dat hij oogst en zaait op bepaalde vastgelegde data. De boer moet kiezen tussen de regels volgen en het land beschadigen of wachten en de wet overtreden waarmee hij of zij een boete riskeert.
Een ander probleem is dat gewassen soms nog niet klaar zijn om geoogst te worden. In 2024 bijvoorbeeld, was het voorjaar zo nat dat veel boeren pas laat konden zaaien. Dit maakt de periode korter waarin een gewas kan groeien. Als de boer dan toch verplicht wordt om vroeg te oogsten, zijn de gewassen nog niet rijp en is de oogst minder goed.
Het doel van kalenderlandbouw is om te zorgen voor schoner drinkwater en een gezonder milieu. Maar het is niet altijd eenvoudig voor boeren om dit te doen. Ze moeten werken met de natuur en het weer, en dat is niet altijd voorspelbaar.
Boeren doen hun best om jou van goed eten te voorzien en tegelijkertijd het milieu te beschermen. Hiervoor moeten ze telkens opnieuw oplossingen bedenken voor de uitdagingen die het weer met zich meebrengt. Toch kan het systeem van kalenderlandbouw hen soms in de weg zitten, omdat ze hun gewassen volgens de regels moeten oogsten terwijl deze helemaal nog niet klaar zijn om te oogsten.
Een flexibeler systeem, waarin boeren zelf kunnen bepalen wanneer ze zaaien en oogsten op basis van het weer en de omstandigheden, zou beter werken. Boeren hebben namelijk veel ervaring en kennis van hun eigen land en weten precies wanneer het juiste moment is om te oogsten of te zaaien. Als de boer milieudoelen krijgt waar hij zich aan kan houden, dan kan hij zelf de juiste keuzes maken om gezonde gewassen te telen en het milieu te beschermen in plaats van dat dit op een vaste datum wordt vastgelegd.
Als consument draag ook jij een belangrijke verantwoordelijkheid in de verduurzaming van het landbouwvoedselsysteem. Het is makkelijk om je hoofd te schudden, maar goed kijken naar je eigen koopgedrag is ook belangrijk. De boer is slechts één schakel in een complexe keten van toeleveranciers, verwerkers, supermarkten en consumenten. Iedereen in deze keten is afhankelijk van elkaar en kan zijn eigen rol pakken om een milieuvriendelijkere landbouw te realiseren.